Hạ tầng giao thông đường bộ là xương sống cho sự phát triển kinh tế xã hội. Đóng vai trò thiết yếu trong kết nối các vùng miền thúc đẩy thương mại. Trong nhiều năm qua Việt Nam đã đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống đường bộ nhưng đi kèm với đó là yêu cầu cấp thiết về hành lang pháp lý phù hợp với thực tiễn. Đáp ứng nhu cầu này Quốc hội đã thông qua luật đường bộ số 35 năm 2024 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công tác lập pháp về giao thông. Cùng với đó là những dự thảo luật và nghị định hướng dẫn đang được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ khả thi.
Bối cảnh ra đời của luật đường bộ số 35 năm 2024
Trước khi luật mới ra đời, luật giao thông đường bộ được ban hành từ năm 2008 là căn cứ pháp lý chủ yếu. Tuy nhiên trải qua hơn một thập kỷ những thay đổi nhanh chóng về kinh tế xã hội với sự phát triển công nghệ đã khiến các quy định cũ dần bộc lộ nhiều hạn chế. Những vấn đề như thiếu thống nhất trong quản lý hạ tầng, chồng chéo trong cấp phép, yếu kém trong bảo trì thiếu cơ chế giám sát minh bạch là lý do cấp thiết để tách bạch luật đường bộ thành văn bản riêng.
Với mục tiêu hiện đại hóa hệ thống giao thông tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng, hiệu lực cao, luật đường bộ số 35 năm 2024 đã được thông qua chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2025. Một số quy định về thanh toán điện tử sẽ được áp dụng sớm hơn từ tháng 10 năm 2024 nhằm kịp thời hỗ trợ công tác quản lý giao thông.
Nội dung trọng tâm của luật đường bộ mới nhất
Luật đường bộ năm 2024 bao gồm nhiều nội dung mới quan trọng tập trung vào năm lĩnh vực chính là quy hoạch đầu tư xây dựng hạ tầng quản lý khai thác sử dụng công trình rồi thì tổ chức giao thông và vận tải với cả bảo trì đường bộ ứng dụng công nghệ trong quản lý.
Một trong những điểm nổi bật là quy định cụ thể về phân cấp quản lý giữa trung ương và địa phương trong công tác quy hoạch, đầu tư duy tu bảo trì đường bộ. Trách nhiệm được xác định rõ ràng cho từng cấp chính quyền giúp giảm thiểu sự chồng chéo trong quản lý.
Luật cũng đưa ra yêu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu đường bộ thống nhất toàn quốc kết nối liên thông giữa các cơ quan được tích hợp vào hệ thống giao thông thông minh. Là bước tiến quan trọng giúp nâng cao năng lực quản lý hạ tầng phục vụ tốt hơn cho công tác quy hoạch vận hành kiểm tra.
Ngoài ra hành lang an toàn đường bộ được quy định cụ thể hơn về chiều rộng, độ cao không gian giới hạn ngầm dưới đất. Giúp bảo vệ công trình khỏi các hành vi xâm phạm, lấn chiếm đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho mở rộng nâng cấp khi cần thiết.
Ứng dụng công nghệ với cơ chế thanh toán điện tử
Một nội dung mới đáng chú ý là luật yêu cầu triển khai thanh toán điện tử trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Người dân và doanh nghiệp có thể sử dụng tài khoản giao thông liên kết ngân hàng để thanh toán phí sử dụng đường, cầu, phà hay các dịch vụ hỗ trợ khác.
Việc số hóa hệ thống thu phí giúp giảm ùn tắc tăng minh bạch lại tiết kiệm chi phí quản lý phòng ngừa tiêu cực trong thu phí truyền thống. Cũng là bước đi phù hợp với xu hướng xây dựng đô thị thông minh kết nối dữ liệu thời gian thực.
Cùng với đó công tác thanh tra hay kiểm tra giám sát cũng được hỗ trợ bởi hệ thống điện tử. Cơ sở dữ liệu quản lý kết cấu hạ tầng, phương tiện, vận tải, các vi phạm hành chính sẽ được tích hợp vào hệ thống chung, giúp các cơ quan có thể nhanh chóng truy xuất thông tin xử lý vi phạm.
Trách nhiệm của các chủ thể trong thực thi luật
Luật quy định rõ trách nhiệm của Bộ Giao thông vận tải trong công tác lập kế hoạch ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật giám sát thực hiện tổ chức các hoạt động bảo trì. Đồng thời giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, huyện thực hiện phân cấp đầu tư khai thác duy tu bảo trì công trình đường bộ địa phương.
Các cơ quan thanh tra đường bộ được trao quyền kiểm tra xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến khai thác công trình giao thông, hành lang an toàn, tải trọng xe đảm bảo trật tự an toàn giao thông với vệ sinh môi trường.
Luật cũng nhấn mạnh vai trò giám sát của cộng đồng, tổ chức chính trị xã hội, người dân trong việc phát hiện phản ánh các hành vi xâm phạm, sai phạm. Đồng thời yêu cầu công khai thông tin quy hoạch thi công khai thác hạ tầng trên cổng thông tin để tăng cường tính minh bạch.
Dự thảo nghị định hướng dẫn với những nội dung đang lấy ý kiến
Hiện nay Bộ Giao thông vận tải đang hoàn thiện dự thảo nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của luật đường bộ 2024. Các nội dung trọng tâm trong dự thảo bao gồm tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng, quy trình bảo trì, định mức kinh phí với tổ chức thanh tra kiểm tra phân loại hệ thống đường.
Ngoài ra, còn có một số dự thảo luật quy định bổ sung liên quan đến phương tiện giao thông như cấp bằng lái xe hạng mới A0 cho xe điện nhẹ, quy định bật đèn ban ngày với xe máy, bố trí làn riêng cho xe buýt. Những đề xuất này đang được lấy ý kiến công khai từ chuyên gia, người dân với doanh nghiệp để hoàn thiện phù hợp với thực tiễn.
Việc xây dựng các dự thảo chi tiết là bước cần thiết để đảm bảo luật đi vào đời sống đồng thời mở đường cho các cải cách tiếp theo trong quản lý điều hành lĩnh vực giao thông.
Triển vọng khuyến nghị
Luật đường bộ số 35 năm 2024 là nỗ lực lớn nhằm hiện đại hóa nền giao thông Việt Nam đưa pháp luật đến gần thực tiễn hơn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tham gia giao thông với hoạt động vận tải.
Tuy nhiên để luật phát huy hiệu quả cần sự chủ động từ các cơ quan quản lý trong triển khai đồng bộ tăng cường tập huấn ứng dụng công nghệ nâng cao năng lực cho lực lượng thực thi. Cần có chiến lược truyền thông hiệu quả để người dân hiểu và đồng thuận với các quy định mới tránh hiểu sai hay chống đối thụ động.
Về phía người dân với doanh nghiệp việc tuân thủ luật giao thông không chỉ là nghĩa vụ mà còn là điều kiện để đảm bảo an toàn tiết kiệm chi phí góp phần vào sự phát triển bền vững của quốc gia. Cùng với đó là tinh thần phản biện tham gia góp ý để hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Luật đường bộ mới nhất số 35 năm 2024 là bước đột phá trong công cuộc cải cách pháp luật giao thông tại Việt Nam. Không chỉ kế thừa những giá trị cũ còn mang lại những nội dung mới mẻ phù hợp với thời đại số với yêu cầu thực tiễn.
Trong thời gian tới khi các nghị định với hướng dẫn thi hành được ban hành đầy đủ, người dân với doanh nghiệp sẽ có cơ sở rõ ràng để thực hiện. Đảm bảo luật được thực thi hiệu quả sẽ là thước đo quan trọng của năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực giao thông đường bộ.