Trong một xã hội hiện đại có tốc độ di cư cao như hiện nay khiến việc quản lý cư trú đóng vai trò quan trọng trong bảo đảm an ninh trật tự phát triển đô thị cũng như hoạch định chính sách. Tại Việt Nam pháp luật quy định rõ về hai hình thức cư trú là tạm trú tạm vắng. Năm 2020 Luật Cư trú mới được Quốc hội thông qua chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2021. Đến năm 2024 và 2025 các nghị định mới tiếp tục được ban hành nhằm hướng dẫn cụ thể điều chỉnh một số nội dung quan trọng đặc biệt là quy định về đăng ký cư trú cho người nước ngoài khai báo cư trú trực tuyến.
Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết những quy định mới nhất về tạm trú, tạm vắng, thủ tục cần thiết với lưu ý cho cả công dân Việt Nam và người nước ngoài.
Khái niệm tạm trú và tạm vắng theo luật hiện hành
Tạm trú là hình thức cư trú của công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài tại nơi ở hợp pháp ngoài nơi thường trú. Người đăng ký tạm trú thường là những người đến sinh sống tại địa phương trong khoảng thời gian từ 30 ngày trở lên để làm việc, học tập hoặc vì lý do cá nhân khác. Tạm trú có thời hạn tối đa là 2 năm và có thể gia hạn nhiều lần.
Tạm vắng là trường hợp người dân rời khỏi nơi cư trú hiện tại trong một khoảng thời gian nhất định và không cư trú tại địa điểm nào khác có đăng ký hợp pháp. Việc khai báo tạm vắng giúp cơ quan quản lý địa phương biết rõ tình trạng cư trú của người dân và có phương án xử lý phù hợp nếu xảy ra sự cố liên quan đến quản lý dân cư.
Khi nào cần đăng ký tạm trú
Bất kỳ ai sinh sống tại một nơi ngoài nơi thường trú từ 30 ngày trở lên đều phải đăng ký tạm trú. Ví dụ sinh viên học xa nhà, người lao động làm việc tại thành phố khác, người thuê trọ dài hạn đều cần thực hiện thủ tục này. Chủ nhà hoặc chủ cơ sở lưu trú cũng có trách nhiệm thông báo và hỗ trợ người đang sinh sống đăng ký tạm trú đúng quy định.
Trong trường hợp không thực hiện đăng ký tạm trú đúng thời hạn, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính. Mức phạt hiện hành dao động từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng tùy mức độ vi phạm và tái phạm.
Hồ sơ và thủ tục đăng ký tạm trú
Để đăng ký tạm trú, người dân cần chuẩn bị các loại giấy tờ sau
-
Tờ khai thay đổi thông tin cư trú theo mẫu do Bộ Công an ban hành
-
Giấy tờ chứng minh chỗ ở hợp pháp như hợp đồng thuê nhà, giấy xác nhận của chủ nhà hoặc cơ quan quản lý khu trọ
-
Giấy tờ tùy thân như căn cước công dân hoặc chứng minh nhân dân
Người đăng ký nộp hồ sơ tại công an xã, phường nơi cư trú tạm thời. Trong vòng 3 ngày làm việc, cơ quan chức năng sẽ xử lý và cập nhật thông tin tạm trú vào hệ thống dữ liệu quốc gia. Người đăng ký sẽ nhận được thông báo xác nhận nếu hồ sơ đầy đủ và hợp lệ. Trong trường hợp hồ sơ chưa đúng, cơ quan tiếp nhận có trách nhiệm hướng dẫn chỉnh sửa và bổ sung.
Thủ tục khai báo tạm vắng
Người dân khi rời khỏi nơi thường trú trong thời gian dài cần thực hiện khai báo tạm vắng. Thời gian áp dụng không cố định, có thể là vài tuần hoặc vài tháng tùy mục đích di chuyển. Khai báo tạm vắng giúp tránh rắc rối nếu nơi cư trú xảy ra vấn đề và giúp chính quyền dễ dàng quản lý dân cư tạm thời.
Thủ tục bao gồm tờ khai mẫu và lý do tạm vắng, nộp tại công an cấp xã. Việc khai báo có thể được thực hiện trực tiếp hoặc qua cổng dịch vụ công nếu có tài khoản định danh điện tử.
Quy định mới về người nước ngoài tạm trú tại Việt Nam
Người nước ngoài sinh sống tại Việt Nam dưới bất kỳ hình thức nào đều phải khai báo tạm trú trong vòng 12 giờ kể từ khi đến nơi cư trú. Trường hợp cư trú tại địa phương vùng sâu, vùng xa có thể khai báo trong vòng 24 giờ. Việc khai báo này thường do chủ cơ sở lưu trú thực hiện thông qua hệ thống khai báo trực tuyến hoặc nộp phiếu khai báo tại cơ quan công an cấp xã.
Nếu người nước ngoài thay đổi nơi cư trú, thông tin hộ chiếu hoặc lý do lưu trú, cũng cần cập nhật lại hồ sơ tạm trú. Trong các trường hợp có thẻ tạm trú, người nước ngoài được cư trú trong thời gian tối đa 2 đến 5 năm tùy loại thị thực và phải gia hạn đúng thời hạn nếu có nhu cầu tiếp tục lưu trú.
Điểm mới nổi bật từ năm 2024 và 2025
Nghị định 154/2024 có hiệu lực từ tháng 1 năm 2025 quy định cụ thể hơn về đăng ký cư trú cho người không có nơi thường trú hoặc tạm trú. Đây là bước tiến trong chính sách an sinh xã hội, giúp nhóm yếu thế được tiếp cận dịch vụ cơ bản dù không có hộ khẩu rõ ràng.
Ngoài ra, việc khai báo tạm trú tạm vắng có thể thực hiện hoàn toàn qua mạng nếu người dân có mã định danh cá nhân và tài khoản dịch vụ công. Điều này giúp giảm thời gian, công sức và tăng tính minh bạch trong xử lý dữ liệu.
Một số lưu ý quan trọng
-
Mọi công dân từ 14 tuổi trở lên phải tự khai báo thông tin cư trú, người dưới 14 tuổi được khai báo cùng với người đại diện hợp pháp
-
Chủ trọ, chủ nhà có trách nhiệm cùng người cư trú thực hiện đăng ký đúng thời gian
-
Khi thay đổi chỗ ở hoặc hết thời gian đăng ký, cần thực hiện xóa đăng ký tạm trú cũ trước khi đăng ký nơi mới
-
Không đăng ký tạm trú tại địa chỉ không đủ điều kiện cư trú hợp pháp như nhà xây trái phép, đất lấn chiếm
Việc hiểu thực hiện đúng luật tạm trú tạm vắng không chỉ giúp người dân tuân thủ pháp luật còn bảo đảm quyền lợi cá nhân như đăng ký học hành, xin việc, hưởng dịch vụ y tế và an sinh xã hội. Với người nước ngoài khai báo tạm trú đúng cách là cơ sở pháp lý để lưu trú hợp pháp tránh bị xử phạt.