Xây dựng chuẩn tiếp cận pháp luật tại cấp xã hướng đến trường xã đạt chuẩn

Tiếp cận pháp luật không chỉ là quyền cơ bản của công dân còn là mục tiêu phát triển bền vững của mỗi cộng đồng. Khi mọi người hiểu rõ các văn bản quy phạm pháp luật với biết cách áp dụng trong cuộc sống thì tinh thần thượng tôn pháp luật được khẳng định. Ở cấp xã việc xây dựng khả năng tiếp cận pháp luật của người dân giúp nâng cao ý thức tuân thủ giảm thiểu mâu thuẫn nâng cao chất lượng quản lý địa phương.

Khái niệm chuẩn tiếp cận pháp luật

Chuẩn tiếp cận pháp luật là bộ tiêu chí gồm những yêu cầu tối thiểu mà một cơ sở địa phương như xã phải thực hiện để người dân dễ dàng tiếp cận nắm bắt thụ hưởng hiệu quả hệ thống pháp luật. Việc xây dựng chuẩn giúp thống nhất nhận thức đo lường hiệu quả công tác phổ biến pháp luật làm cơ sở để đánh giá khen thưởng theo hệ thống hành chính.

Tiêu chí tiếp cận pháp luật ở cấp xã

Tổ chức bộ máy và nhân sự phụ trách

Xã cần thành lập bộ phận hoặc tổ chuyên trách pháp luật gồm cán bộ tư pháp, công an chính quy, cán bộ mặt trận hoặc hội đoàn thể. Nhân sự này phụ trách phổ biến giải quyết vướng mắc pháp lý của người dân phối hợp với các cơ quan cấp trên khi cần.

Xây dựng tài liệu phổ biến pháp luật

Xã cần chuẩn bị các bản tin, tờ rơi, sổ tay hướng dẫn pháp luật liên quan đến đời sống như đất đai, dân sự, lao động, hôn nhân gia đình, hành chính. Nội dung cần ngắn gọn dễ hiểu, theo dạng hỏi đáp hoặc ví dụ cụ thể, định kỳ cập nhật khi có quy định mới.

Công tác tuyên truyền truyền thông trực tiếp

Hoạt động phổ biến pháp luật cần được tổ chức dưới hình thức hội nghị, lớp tập huấn, đối thoại cộng đồng theo định kỳ hàng quý hoặc đột xuất khi có chính sách mới. Đây là cơ hội để người dân trao đổi phản ánh những vướng mắc giám sát cách vận dụng pháp luật của địa phương.

Xây dựng cổng thông tin pháp luật

Xã cần vận hành trang thông tin, cổng điện tử hoặc bảng tin pháp luật tại trụ sở để cập nhật văn bản mới thông báo hướng dẫn giải quyết thủ tục, thông tin liên hệ cán bộ phụ trách với giờ tư vấn cụ thể.

Hỗ trợ thủ tục hành chính tư vấn pháp lý

Cán bộ tư pháp và công an chính quy phải được đào tạo kỹ năng tư vấn pháp luật với hỗ trợ tra cứu văn bản còn cả hướng dẫn soạn thảo đơn từ cơ bản. Với các vụ việc phức tạp nên có sự phối hợp chuyên môn của cấp huyện hoặc mời luật sư tư vấn nếu cần.

Giám sát và phản hồi của cộng đồng

Cần thiết lập kênh phản ánh kiến nghị của người dân như điện thoại đường dây nóng, hòm thư góp ý hoặc hình thức họp thảo luận trực tiếp. Xã phải tiếp nhận xử lý kịp thời và công khai biện pháp giải quyết để tạo niềm tin và tinh thần giám sát cộng đồng.

Đánh giá và báo cáo

Xã cần xây dựng kế hoạch chuẩn tiếp cận pháp luật mỗi năm, trình cấp huyện phê duyệt. Đánh giá mức độ bao phủ phổ biến pháp luật, số buổi tuyên truyền tổ chức, số lượng người tham gia, chất lượng tư vấn và mức độ hài lòng của nhân dân. Dữ liệu này là căn cứ để xác định xã đạt chuẩn hay cần cải thiện.

Kế hoạch xây dựng chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã

Dưới đây mô phỏng nội dung trong kế hoạch triển khai chi tiết

Giai đoạn khởi động

• Thành lập tổ tiếp cận pháp luật gồm lãnh đạo xã, cán bộ tư pháp, công an chính quy và đại diện các đoàn thể

• Rà soát hiện trạng công tác phổ biến pháp luật tại xã

• Xây dựng tài liệu hướng dẫn chuẩn bị nguồn lực tổ chức tuyên truyền

Giai đoạn triển khai

• Tổ chức tập huấn cán bộ chuyên trách

• Thực hiện chuỗi hội nghị tuyên truyền tại thôn bản với cách tiếp cận gần gũi

• Cập nhật lên trang thông tin xã và bảng tin pháp luật

• Thiết lập đường dây nóng và hòm góp ý

• Hỗ trợ tư vấn thủ tục cho người dân theo ngày mở cửa định kỳ

Giai đoạn giám sát đánh giá

• Tổng hợp báo cáo số lượt tuyên truyền, số người tham gia, chuyên đề nổi bật

• Khảo sát mức độ hài lòng của dân cư

• Phân tích kết quả để xác định những điểm còn yếu cần cải thiện

Giai đoạn hoàn thiện

• Chỉnh sửa bổ sung tài liệu lồng ghép chuyên đề mới theo quy định phát sinh

• Tập huấn bồi dưỡng kỹ năng tư vấn cho cán bộ

• Chuẩn bị hồ sơ trình cấp huyện phê duyệt xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật

Xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật sẽ có những điểm nào

Xã đạt chuẩn thường đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cơ bản sau

• Có tổ phụ trách pháp luật hoạt động ổn định

• Mỗi quý tổ chức ít nhất một hội nghị tuyên truyền pháp luật đến tất cả thôn bản

• Tài liệu hướng dẫn thiết thực dễ tiếp cận lại có bản cứng lẫn bản điện tử

• Bảng tin truyền thông pháp luật luôn cập nhật

• Cung cấp dịch vụ tư vấn thủ tục công khai định kỳ

• Có đường dây nóng và hộp góp ý được sử dụng hiệu quả

• Báo cáo năm về kết quả phổ biến pháp luật, tỷ lệ hài lòng của dân cư được duyệt

Lợi ích khi triển khai chuẩn tiếp cận pháp luật

Việc đảm bảo chuẩn tiếp cận pháp luật mang lại nhiều giá trị lớn

• Nâng cao hiểu biết của người dân về quyền và nghĩa vụ

• Giảm thiểu xung đột pháp lý tranh chấp cấp cơ sở

• Tạo môi trường xã hội tuân thủ pháp luật thân thiện với đầu tư

• Nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ xã

• Cung cấp cơ sở đánh giá năng lực quản lý cho các cấp trên

Chuẩn tiếp cận pháp luật tại cấp xã không chỉ là tiêu chí hình thức mà là yêu cầu thiết thực để xây dựng cơ sở pháp lý vững chắc từ cơ sở. Dân hiểu pháp luật cảnh giác vi phạm đồng thời tăng khả năng phản ánh khi vụ việc phát sinh. Cơ quan nhà nước thực hiện chính sách hiệu quả nâng cao trách nhiệm giải trình với nhân dân. Khi nhiều xã đạt tiêu chí này đồng nghĩa với việc khung pháp quyền của quốc gia được củng cố từ cơ sở. Vì vậy mỗi địa phương nên sớm triển khai kế hoạch hoàn thiện chuẩn tiếp cận pháp luật nhằm tạo nền tảng phát triển bền vững nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.