Trong đời sống hiện đại các hành vi chiếm đoạt tài sản thông qua hình thức lừa đảo hay lợi dụng tín nhiệm đang ngày càng phổ biến. Nhiều người dân do thiếu hiểu biết pháp luật hay quá tin tưởng vào người khác đã trở thành nạn nhân của những chiêu trò tinh vi. Để bảo vệ tài sản và quyền lợi chính đáng của mình thì việc hiểu rõ quy định của pháp luật về các tội danh này là điều vô cùng cần thiết.
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản là gì
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi cố ý của một cá nhân hay tổ chức sử dụng thủ đoạn gian dối để làm người khác tin tưởng và giao tài sản cho mình rồi sau đó chiếm đoạt số tài sản đó. Đặc điểm nổi bật của hành vi này là sự gian dối xảy ra trước hoặc trong khi người phạm tội đang tìm cách tiếp cận nạn nhân.
Thủ đoạn gian dối có thể là giả danh người có chức vụ quyền hạn giả mạo công ty tổ chức hợp pháp đưa ra thông tin sai sự thật hay tạo dựng niềm tin bằng lời hứa hẹn không có thật. Khi người bị hại tin tưởng và tự nguyện giao tiền bạc tài sản người phạm tội sẽ không thực hiện cam kết như đã nói và chiếm đoạt luôn số tài sản đó.
Lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là gì
Khác với tội lừa đảo lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xảy ra khi người phạm tội được giao tài sản một cách hợp pháp do sự tin tưởng của người giao. Sau khi có được tài sản người phạm tội lại sử dụng sai mục đích không hoàn trả hay bỏ trốn nhằm chiếm đoạt tài sản.
Ví dụ một người vay tiền bạn bè người thân có giấy vay rõ ràng nhưng sau đó cố tình không trả hay bỏ trốn để chiếm đoạt. Đây là biểu hiện điển hình của việc lợi dụng lòng tin. Trong nhiều trường hợp người phạm tội còn đưa ra các lý do giả tạo để trì hoãn việc trả tài sản khiến nạn nhân khó xác định thời điểm vi phạm.
Phân biệt hai tội danh dễ nhầm lẫn
Điểm giống nhau giữa hai hành vi trên là đều hướng tới mục đích chiếm đoạt tài sản tuy nhiên phương thức thực hiện có sự khác biệt rõ ràng.
Ở tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản thủ đoạn gian dối được thực hiện trước khi có được tài sản. Người bị hại hoàn toàn không biết mình đang bị lừa và giao tài sản trong tâm thế tự nguyện vì tin vào thông tin sai lệch.
Trong khi đó ở tội lợi dụng tín nhiệm người phạm tội được giao tài sản một cách hợp pháp có thể do cho vay mượn gửi giữ hoặc hợp tác. Việc chiếm đoạt chỉ xảy ra sau khi đã có được tài sản và dựa trên việc không thực hiện cam kết hoàn trả đúng hạn hay sử dụng tài sản sai mục đích.
Mức phạt và chế tài xử lý theo quy định pháp luật
Theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản và lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản đều bị xử lý nghiêm khắc tùy theo mức độ thiệt hại và hành vi cụ thể.
Đối với lừa đảo nếu chiếm đoạt tài sản có giá trị lớn người phạm tội có thể bị phạt tù lên đến vài chục năm hay thậm chí chung thân trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng. Ngoài ra người phạm tội còn có thể bị phạt tiền hoặc tịch thu tài sản theo quyết định của tòa án.
Đối với hành vi lợi dụng tín nhiệm mức phạt cũng tương tự nhưng cần chứng minh rõ ràng việc cố tình không trả tài sản hay sử dụng tài sản không đúng mục đích đã thỏa thuận. Tòa án sẽ căn cứ vào bằng chứng thời điểm xảy ra vi phạm và thiệt hại thực tế để định tội và áp mức án.
Những dấu hiệu nhận biết và cách phòng tránh
Một số dấu hiệu giúp nhận biết nguy cơ bị lừa đảo như người lạ tự xưng là người quen người nhà có vị trí cao trong xã hội hứa hẹn giúp đỡ đổi lại phải đưa tiền trước. Các thông tin mập mờ không rõ ràng thiếu xác minh rõ nguồn gốc cũng là dấu hiệu cần cảnh giác.
Còn đối với việc cho vay mượn hoặc giao tài sản cần có hợp đồng rõ ràng có chữ ký đầy đủ người làm chứng càng tốt không nên quá tin tưởng vào quan hệ cá nhân mà bỏ qua các bước phòng ngừa rủi ro pháp lý. Ngoài ra cần tìm hiểu kỹ về đối tượng trước khi giao tài sản kể cả khi đó là người quen biết lâu năm.
Trách nhiệm của mỗi cá nhân và vai trò của cộng đồng
Mỗi cá nhân cần có trách nhiệm tự bảo vệ tài sản và quyền lợi hợp pháp của mình bằng cách hiểu biết pháp luật và không để cảm xúc chi phối quyết định tài chính. Đặc biệt với các mối quan hệ tài chính phức tạp như đầu tư góp vốn cho vay mua bán nhà đất cần có sự tham vấn pháp lý nếu cần thiết.
Bên cạnh đó cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cảnh báo chia sẻ thông tin về các vụ việc lừa đảo để người khác không bị rơi vào bẫy. Việc tố giác hành vi vi phạm cũng giúp cơ quan chức năng kịp thời xử lý và ngăn chặn hậu quả lan rộng.
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản với lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hai loại hành vi vi phạm pháp luật có thể xảy ra với bất kỳ ai nếu thiếu cảnh giác. Hiểu rõ các quy định pháp luật cách phân biệt dấu hiệu nhận biết phòng ngừa không chỉ giúp mỗi người bảo vệ chính mình còn góp phần xây dựng xã hội công bằng minh bạch hơn.
Không ai có thể đứng ngoài cuộc khi vấn đề gian dối với vi phạm lòng tin vẫn đang diễn ra hàng ngày chỉ khi mỗi người chủ động trang bị kiến thức pháp lý sẵn sàng lên tiếng chống lại cái sai chúng ta mới có thể xây dựng được một cộng đồng an toàn văn minh đáng tin cậy.