Trong nhiều năm qua với sự phát triển của y học và công nghệ hỗ trợ sinh sản, khái niệm mang thai hộ đã không còn xa lạ trong xã hội. Được xem là giải pháp nhân đạo dành cho những cặp vợ chồng không thể có con theo cách tự nhiên. Tuy nhiên vì tính nhạy cảm và phức tạp nên việc mang thai hộ cần được pháp luật điều chỉnh chặt chẽ. Vậy pháp luật Việt Nam hiện nay quy định như thế nào về mang thai hộ với liệu hành vi này có được xem là hợp pháp hay không
Khái niệm mang thai hộ theo quy định pháp luật
Mang thai hộ là việc một người phụ nữ mang thai và sinh con cho người khác thông qua kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Pháp luật Việt Nam hiện nay chỉ cho phép mang thai hộ vì mục đích nhân đạo và cấm tuyệt đối mang thai hộ vì mục đích thương mại.
Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo nghĩa là hành vi tự nguyện hỗ trợ sinh con cho cặp vợ chồng không có khả năng mang thai và sinh con. Điều này xuất phát từ tinh thần tương trợ trong gia đình, giữa những người thân thích về huyết thống. Việc mang thai hộ hoàn toàn không được trao đổi, mua bán hoặc phát sinh thù lao dưới bất kỳ hình thức nào.
Điều kiện để được phép nhờ mang thai hộ
Pháp luật quy định rất rõ ràng các điều kiện để một cặp vợ chồng được phép nhờ mang thai hộ. Cụ thể, cặp vợ chồng phải có giấy chứng nhận kết hôn hợp pháp. Người vợ phải có xác nhận y tế rằng không thể mang thai và sinh con ngay cả khi đã áp dụng các biện pháp hỗ trợ sinh sản. Ngoài ra, hai vợ chồng phải chưa có con chung hoặc đã có con nhưng không còn khả năng chăm sóc và nuôi dưỡng con do mất sớm hoặc lý do đặc biệt khác.
Bên cạnh đó, hai vợ chồng nhờ mang thai hộ phải được tư vấn y tế, tâm lý và pháp lý bởi các chuyên gia. Việc tư vấn nhằm giúp các bên hiểu rõ về quyền và nghĩa vụ cũng như rủi ro có thể phát sinh trong quá trình mang thai hộ. Sau khi hoàn thành quá trình tư vấn, hai bên sẽ lập thỏa thuận bằng văn bản có công chứng để làm cơ sở pháp lý cho việc thực hiện.
Ai được phép mang thai hộ
Không phải bất kỳ ai cũng có thể trở thành người mang thai hộ. Pháp luật quy định người mang thai hộ phải là phụ nữ cùng huyết thống bên chồng hoặc bên vợ của cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ. Người này đã từng sinh con và chỉ được mang thai hộ một lần trong đời.
Ngoài ra, người phụ nữ mang thai hộ phải trong độ tuổi phù hợp, có sức khỏe tốt, được cơ sở y tế xác nhận đủ điều kiện mang thai. Nếu người này đang có chồng thì việc mang thai hộ còn phải có sự đồng ý bằng văn bản của người chồng.
Giống như bên nhờ mang thai hộ, người mang thai hộ cũng phải trải qua quá trình tư vấn y tế, tâm lý và pháp lý. Việc này giúp bảo đảm người mang thai hộ hiểu rõ vai trò của mình, tránh các rủi ro liên quan đến sức khỏe thể chất, tinh thần cũng như tranh chấp pháp lý sau này.
Quy trình mang thai hộ và cơ sở y tế thực hiện
Việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo chỉ được thực hiện tại những cơ sở y tế đủ điều kiện theo quy định của Bộ Y tế. Các cơ sở này phải có kinh nghiệm trong kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm, có đầy đủ chuyên môn và trang thiết bị để bảo đảm an toàn cho cả người mang thai hộ và thai nhi.
Quá trình thực hiện bao gồm thụ tinh trong ống nghiệm bằng trứng của người vợ và tinh trùng của người chồng, sau đó chuyển phôi vào tử cung của người mang thai hộ. Trong suốt thời gian mang thai, người mang thai hộ sẽ được theo dõi, chăm sóc y tế và hỗ trợ tinh thần thường xuyên.
Khi trẻ được sinh ra, pháp luật xác định đây là con chung của cặp vợ chồng nhờ mang thai hộ. Người phụ nữ mang thai hộ không được quyền yêu cầu nhận nuôi con hoặc thay đổi quan hệ pháp lý với đứa trẻ. Đây là một điểm then chốt nhằm bảo đảm quyền làm cha mẹ của cặp vợ chồng và tránh xảy ra tranh chấp sau khi sinh.
Trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm
Dù pháp luật cho phép mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, nhưng đồng thời cũng nghiêm cấm mọi hành vi mang thai hộ vì mục đích thương mại. Những trường hợp vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Mang thai hộ vì mục đích thương mại là hành vi có tổ chức, có người môi giới hoặc có thù lao trao đổi. Nếu bị phát hiện, cá nhân tổ chức vi phạm có thể bị phạt tiền hoặc bị xử lý hình sự theo quy định về tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại.
Ngoài ra, mọi hành vi ép buộc phụ nữ mang thai hộ, giả mạo giấy tờ để hợp thức hóa quan hệ mang thai hộ hoặc sử dụng kết quả mang thai hộ cho mục đích gian lận đều là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý nghiêm khắc.
Một số điểm cần lưu ý khi thực hiện mang thai hộ
Việc mang thai hộ không đơn giản là một thỏa thuận cá nhân mà là một quá trình pháp lý nghiêm túc có nhiều yếu tố y tế và tâm lý đi kèm. Do đó, khi quyết định thực hiện mang thai hộ, các bên cần chuẩn bị kỹ về tâm lý, tài chính và pháp lý. Đặc biệt cần có sự tin tưởng, thấu hiểu và đồng thuận tuyệt đối giữa cặp vợ chồng và người mang thai hộ.
Mỗi quyết định đều cần cân nhắc kỹ lưỡng, vì dù là mang tính nhân đạo, quá trình mang thai hộ cũng ảnh hưởng sâu sắc đến thể chất và tinh thần của người phụ nữ mang thai hộ. Do vậy sự hỗ trợ y tế, tư vấn tâm lý trong suốt quá trình là rất quan trọng.
Pháp luật Việt Nam hiện hành đã cho phép mang thai hộ nhưng giới hạn trong phạm vi nhân đạo có điều kiện chặt chẽ nhằm tránh lợi dụng thương mại hóa. Là giải pháp nhân văn dành cho các cặp vợ chồng không thể sinh con nhưng cũng đòi hỏi trách nhiệm rất lớn từ cả hai phía. Khi được thực hiện đúng quy trình minh bạch dựa trên tinh thần tự nguyện cho nên mang thai hộ không chỉ giúp nối dài hạnh phúc gia đình còn thể hiện tình cảm gắn bó giữa những người thân trong gia đình.