Hụi hay còn gọi là họ, phường, biêu là hình thức huy động vốn truyền thống đã xuất hiện từ lâu trong đời sống cộng đồng người Việt. Từ thành thị đến nông thôn hình thức chơi hụi vẫn phổ biến như một kênh tiết kiệm linh hoạt là giải pháp tài chính tạm thời cho những ai cần vốn gấp mà không đủ điều kiện tiếp cận ngân hàng. Tuy nhiên trong thời gian gần đây nhiều vụ vỡ hụi lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua hình thức chơi hụi đã khiến không ít người mất trắng. Đặt ra câu hỏi liệu chơi hụi có được pháp luật công nhận hay không, luật hiện hành điều chỉnh như thế nào. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về luật chơi hụi với bốc họ cả những điều cần lưu ý khi tham gia.
Hụi là gì và cách thức hoạt động
Hụi là hình thức tập hợp một nhóm người góp tiền theo chu kỳ nhất định, thường là mỗi tháng một lần. Mỗi thành viên sẽ đóng một số tiền bằng nhau đến kỳ sẽ có một người nhận toàn bộ số tiền đó. Người nhận có thể được chọn bằng cách bốc thăm, thỏa thuận, đấu giá phần lãi.
Hụi có hai loại phổ biến. Một là hụi không lãi, tức là người nhận hụi không phải trả thêm phần chênh lệch nào cho những người chưa nhận. Loại thứ hai là hụi có lãi, trong đó người nhận hụi sớm phải trả lãi cho những người tham gia. Phần lãi này có thể được tính theo phần trăm số tiền hoặc theo giá trị đấu giá hụi.
Chủ hụi là người đứng ra tổ chức, thu tiền, chi tiền và quản lý sổ sách. Chủ hụi có thể đồng thời là người chơi hụi hoặc chỉ làm nhiệm vụ quản lý.
Pháp luật công nhận chơi hụi như thế nào
Pháp luật Việt Nam không cấm hình thức chơi hụi nếu mục đích là tương trợ tài chính giữa các thành viên. Trò chơi này được xem là một tập quán tài chính dân gian và được luật dân sự công nhận là một dạng giao dịch dân sự nếu không vi phạm các quy định về lãi suất, tổ chức huy động vốn trái phép hoặc gian dối chiếm đoạt tài sản.
Tuy nhiên, nếu việc chơi hụi có dấu hiệu biến tướng thành hình thức cho vay nặng lãi, chủ hụi ôm hụi bỏ trốn hoặc tổ chức nhiều dây hụi quy mô lớn mà không thông báo với chính quyền thì sẽ bị xử phạt. Pháp luật hiện nay quy định rất rõ về quyền và nghĩa vụ của chủ hụi, cũng như các điều kiện để dây hụi được coi là hợp pháp.
Cụ thể, nếu dây hụi có giá trị từ một trăm triệu đồng trở lên hoặc một người cùng lúc tổ chức hai dây hụi trở lên thì phải thông báo bằng văn bản với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú. Chủ hụi cũng có trách nhiệm minh bạch thông tin, lập sổ theo dõi và không được lợi dụng việc tổ chức hụi để thu lợi bất chính.
Bốc họ là gì và có được pháp luật cho phép không
Bốc họ thực chất là một cách gọi khác của việc nhận tiền hụi, thường dùng ở miền Bắc. Cách thức tổ chức tương tự như hụi. Trong đó, các thành viên góp tiền định kỳ và một người nhận được tiền theo lịch hoặc thông qua hình thức bốc thăm, trả lãi hoặc thỏa thuận trước.
Pháp luật không phân biệt chơi hụi hay bốc họ về bản chất, vì đều là hình thức huy động vốn luân phiên giữa những người tham gia. Tuy nhiên, vấn đề pháp lý nảy sinh khi bốc họ bị biến tướng thành công cụ vay nặng lãi hoặc chủ họ ôm tiền của cả nhóm rồi bỏ trốn. Khi đó, hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì chiếm đoạt tài sản hoặc cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự.
Như vậy, bốc họ vẫn được pháp luật công nhận nếu diễn ra minh bạch, đúng quy định và không có hành vi gian dối.
Những rủi ro tiềm ẩn khi chơi hụi
Tuy là hình thức quen thuộc và từng giúp nhiều người tiếp cận vốn dễ dàng, nhưng hụi cũng tồn tại nhiều rủi ro, đặc biệt là trong bối cảnh công nghệ phát triển. Việc tổ chức chơi hụi qua mạng xã hội, không có hợp đồng rõ ràng khiến nhiều người bị lừa gạt, không thể đòi lại tiền khi có tranh chấp.
Một trong những rủi ro lớn nhất là chủ hụi không trung thực, sau khi gom đủ tiền thì bỏ trốn. Có trường hợp người chơi hụi đồng loạt vỡ hụi, nhiều người mất số tiền tích cóp cả đời. Ngoài ra, cũng có tình trạng thành viên không đóng tiền đúng kỳ khiến dây hụi bị đình trệ hoặc tan rã.
Việc không có bằng chứng pháp lý rõ ràng như văn bản thỏa thuận, sổ hụi hay biên nhận khiến người chơi hụi gặp khó khăn khi muốn khởi kiện hoặc yêu cầu bồi thường.
Lưu ý khi tham gia chơi hụi để đảm bảo an toàn
Nếu vẫn muốn tham gia chơi hụi vì mục đích tiết kiệm hoặc xoay vòng vốn, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng như sau
Chọn chủ hụi uy tín, có danh tiếng và từng tổ chức nhiều dây hụi minh bạch
Yêu cầu có văn bản thỏa thuận rõ ràng về cách chơi, số kỳ, cách xác định người nhận tiền, lãi suất nếu có và trách nhiệm các bên
Ưu tiên chơi hụi không lãi để giảm rủi ro tranh chấp tài chính
Nếu tham gia hụi có lãi, cần đảm bảo lãi suất không vượt quá quy định của pháp luật
Yêu cầu chủ hụi lập sổ theo dõi công khai, cập nhật đầy đủ các kỳ đóng tiền, người nhận hụi
Không nên tham gia các dây hụi được quảng cáo qua mạng xã hội nếu không biết rõ người tổ chức
Lưu giữ đầy đủ biên lai, chứng cứ nộp tiền để làm căn cứ khi có tranh chấp
Nếu thấy dấu hiệu gian lận hoặc chiếm đoạt, nên báo ngay cho chính quyền địa phương hoặc cơ quan công an để được can thiệp kịp thời
Chơi hụi hay bốc họ là một hình thức hỗ trợ tài chính cộng đồng tồn tại lâu đời trong đời sống người Việt. Dù pháp luật công nhận nếu chơi đúng luật nhưng không thể phủ nhận những rủi ro tiềm ẩn nếu người tham gia thiếu hiểu biết hay bị dụ dỗ bởi các hình thức hụi biến tướng. Vì vậy nếu muốn tham gia cần thận trọng tỉnh táo hiểu rõ quyền lợi nghĩa vụ cũng như các giới hạn pháp lý.