Trong bất kỳ xã hội nào được điều hành bằng pháp luật thì khái niệm chịu trách nhiệm trước pháp luật luôn đóng vai trò cốt lõi không chỉ là nguyên tắc pháp lý còn là biểu hiện rõ ràng của một xã hội công bằng nơi mà mọi người đều bình đẳng trước luật pháp. Ở Việt Nam khái niệm này được thể hiện rõ qua hệ thống luật hình sự dân sự hành chính cùng nhiều văn bản pháp quy khác. Tuy nhiên câu hỏi đặt ra là từ độ tuổi nào thì một cá nhân bắt đầu chịu trách nhiệm trước pháp luật với phạm vi của trách nhiệm ấy đến đâu. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về chủ đề này một cách toàn diện dễ tiếp cận.
Chịu trách nhiệm trước pháp luật là gì
Chịu trách nhiệm trước pháp luật là việc cá nhân hay tổ chức phải gánh chịu hậu quả pháp lý tương ứng với hành vi vi phạm mà mình đã thực hiện tùy theo mức độ vi phạm và lĩnh vực điều chỉnh mà trách nhiệm pháp lý có thể là hình sự với hành chính rồi dân sự hay kỷ luật. Hình thức chịu trách nhiệm có thể bao gồm phạt tiền cải tạo không giam giữ hay phạt tù hay buộc bồi thường thiệt hại hay áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả khác theo quy định.
Trách nhiệm pháp lý không chỉ đơn thuần là sự trừng phạt. Nó còn mang ý nghĩa giáo dục răn đe ngăn ngừa các hành vi vi phạm trong tương lai. Đặc biệt trong xã hội hiện đại thì cá nhân ý thức rõ ràng rằng mình có thể bị truy cứu nếu vi phạm pháp luật chính là yếu tố then chốt để xây dựng môi trường sống ổn định an toàn văn minh.
Chịu trách nhiệm trước pháp luật tiếng anh là gì
Be held legally responsible
Be liable before the law
Be accountable before the law
Phân biệt các loại trách nhiệm pháp lý
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam có bốn loại trách nhiệm pháp lý chính. Mỗi loại có phạm vi và đối tượng điều chỉnh riêng.
Trách nhiệm hình sự là hình thức nghiêm khắc nhất áp dụng đối với những hành vi bị coi là tội phạm. Người phạm tội sẽ bị truy tố với xét xử tại tòa án. Mức hình phạt có thể từ cảnh cáo phạt tiền đến tù giam hay tử hình tùy theo tính chất cùng mức độ vi phạm.
Trách nhiệm hành chính áp dụng cho các hành vi vi phạm quy định quản lý nhà nước nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thường được áp dụng thông qua hình thức phạt tiền cảnh cáo hay tước quyền sử dụng giấy phép.
Trách nhiệm dân sự phát sinh từ hành vi gây thiệt hại cho người khác mà không có yếu tố tội phạm. Người gây thiệt hại phải bồi thường hay hoàn trả theo quy định của pháp luật dân sự.
Trách nhiệm kỷ luật được áp dụng trong nội bộ các cơ quan hay tổ chức hay doanh nghiệp khi một cá nhân vi phạm nội quy lẫn quy chế lao động.
Độ tuổi chịu trách nhiệm pháp lý tại Việt Nam
Một trong những yếu tố quan trọng nhất để xác định trách nhiệm pháp lý là độ tuổi. Luật pháp Việt Nam có quy định rõ ràng về ngưỡng tuổi mà tại đó một cá nhân bắt đầu phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Đối với trách nhiệm hình sự người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm là độ tuổi được xem là đủ năng lực nhận thức điều khiển hành vi của bản thân. Với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi thực hiện các hành vi đặc biệt nghiêm trọng như giết người hay cố ý gây thương tích nghiêm trọng hay hiếp dâm hay cướp tài sản hoặc các hành vi có tổ chức gây hậu quả lớn.
Đối với trách nhiệm hành chính người từ đủ 14 tuổi đã có thể bị xử phạt nếu vi phạm các quy định quản lý nhà nước như vi phạm trật tự an toàn giao thông an toàn xã hội sử dụng trái phép mạng xã hội hay gây rối trật tự công cộng tuy nhiên hình thức xử phạt thường nhẹ hơn chủ yếu mang tính giáo dục răn đe.
Đối với trách nhiệm dân sự trẻ em từ 6 tuổi đã có thể tham gia các giao dịch dân sự đơn giản mà không cần người đại diện như mua đồ dùng nhỏ trả tiền công xe ôm tuy nhiên nếu gây thiệt hại thì cha mẹ hoặc người giám hộ sẽ chịu trách nhiệm bồi thường thay. Khi đủ 15 tuổi cá nhân đã có thể tự chịu trách nhiệm dân sự trong một số giao dịch có giá trị thấp.
Đối với trách nhiệm kỷ luật trong trường học hay môi trường lao động thì học sinh từ tiểu học đã có thể bị xử lý kỷ luật nếu vi phạm nội quy. Trong các cơ sở đào tạo hoặc doanh nghiệp người lao động từ 15 tuổi trở lên có thể bị xử lý nếu vi phạm hợp đồng lao động hay quy chế công ty.
Tại sao phải xác định độ tuổi chịu trách nhiệm
Xác định rõ độ tuổi chịu trách nhiệm pháp lý không chỉ là yêu cầu kỹ thuật của luật còn là sự bảo đảm quyền lợi cho cá nhân đặc biệt là trẻ em. Trẻ chưa đủ tuổi được xem là chưa phát triển đầy đủ khả năng nhận thức điều khiển hành vi do đó không thể bị đối xử như người trưởng thành.
Quy định độ tuổi cũng giúp hệ thống tư pháp linh hoạt trong xử lý. Với người chưa đủ tuổi cơ quan chức năng sẽ ưu tiên biện pháp giáo dục hướng dẫn thay vì trừng phạt nặng nề. Ngược lại với người đã đủ tuổi nhưng vẫn cố tình vi phạm pháp luật sẽ nghiêm khắc xử lý để đảm bảo tính răn đe công bằng.
Ngoài ra xác định rõ ngưỡng tuổi còn giúp cha mẹ cùng nhà trường với xã hội có căn cứ trong giáo dục ý thức pháp luật cho trẻ em và thanh thiếu niên từ đó góp phần phòng ngừa vi phạm ngay từ sớm.
Chịu trách nhiệm trước pháp luật là một nguyên tắc nền tảng trong mọi hệ thống pháp quyền được quy định rõ độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, hành chính hay dân sự là cách để bảo vệ công lý đồng thời đảm bảo rằng mọi người đều được đối xử công bằng theo mức độ nhận thức với khả năng chịu trách nhiệm của mình.