Trong đời sống lao động hiện đại làm thêm giờ hay còn gọi là tăng ca là một thực tế phổ biến dù là nhu cầu từ phía người sử dụng lao động hay xuất phát từ chính người lao động thì làm thêm giờ đều cần tuân theo khung pháp lý chặt chẽ để đảm bảo sự công bằng với quyền lợi của các bên. Từ khi Bộ luật Lao động năm 2019 có hiệu lực một số quy định liên quan đến thời gian làm thêm cùng cách tính tiền lương tăng ca đã có những thay đổi đáng chú ý. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về luật tăng ca hiện hành hướng dẫn cách tính lương tăng ca theo đúng quy định pháp luật.
Khái niệm làm thêm giờ và các điều kiện đi kèm
Làm thêm giờ được hiểu là thời gian người lao động làm việc ngoài khung giờ đã được thỏa thuận trong hợp đồng lao động hay quy định trong nội quy lao động. Trong trường hợp thông thường, thời gian làm việc tiêu chuẩn là không quá 8 giờ mỗi ngày mà không quá 48 giờ mỗi tuần. Nếu người lao động làm việc vượt quá thời gian này thì được coi là làm thêm giờ.
Tuy nhiên không phải lúc nào người sử dụng lao động cũng có thể yêu cầu người lao động làm thêm. Theo quy định việc tăng ca phải có sự đồng thuận từ phía người lao động không được vượt quá giới hạn do pháp luật đặt ra cụ thể người lao động không được làm thêm quá 12 giờ trong một ngày, 40 giờ trong một tháng và 200 giờ trong một năm. Trong một số ngành nghề đặc thù như dệt may, điện tử hay chế biến nông sản, thủy sản thì mức tối đa được nâng lên thành 300 giờ mỗi năm.
Ngoài ra trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai hay hỏa hoạn hay dịch bệnh hay sự cố cần khắc phục ngay thì người sử dụng lao động có thể yêu cầu làm thêm mà không cần sự đồng ý của người lao động. Tuy vậy sau đó vẫn phải có báo cáo bồi dưỡng thỏa đáng.
Mức lương làm thêm giờ theo luật hiện hành
Một trong những nội dung quan trọng nhất đối với người lao động khi làm thêm chính là vấn đề tiền lương. Luật quy định rõ ràng mức lương làm thêm phải cao hơn so với lương làm việc trong giờ hành chính cụ thể mức lương làm thêm được tính theo hệ số phần trăm tùy thuộc vào thời điểm làm thêm.
Nếu người lao động làm thêm vào ngày làm việc bình thường mức lương tối thiểu phải được trả là 150 phần trăm so với đơn giá tiền lương hoặc tiền lương theo công việc đang làm.
Nếu làm thêm vào ngày nghỉ hàng tuần mức lương tối thiểu là 200 phần trăm.
Nếu làm thêm vào ngày lễ, tết hay ngày nghỉ có hưởng lương theo quy định của pháp luật thì mức lương tối thiểu là 300 phần trăm. Lưu ý rằng trong trường hợp này người lao động còn được hưởng thêm tiền lương ngày lễ theo lương thông thường.
Trong trường hợp người lao động làm thêm vào ban đêm tức từ 22 giờ đêm đến 6 giờ sáng hôm sau ngoài tiền lương theo các mức trên người lao động còn được cộng thêm ít nhất 30 phần trăm tiền lương tính theo đơn giá giờ vào ban ngày. Nếu làm thêm giờ trong khung giờ ban đêm tổng tiền lương có thể lên tới hơn 200 phần trăm hoặc 400 phần trăm tùy ngày cụ thể.
Hướng dẫn cách tính lương làm thêm giờ
Để tính tiền lương tăng ca cần xác định đơn giá lương theo giờ. Cách tính thông thường là lấy tổng tiền lương tháng chia cho số ngày làm việc tiêu chuẩn trong tháng rồi tiếp tục chia cho số giờ làm việc mỗi ngày.
Giả sử một người lao động có mức lương tháng là 6 triệu đồng làm việc 26 ngày trong tháng mà mỗi ngày 8 giờ thì đơn giá tiền lương theo giờ là 6 triệu chia 26 rồi chia 8 kết quả là khoảng 28 nghìn đồng mỗi giờ.
Với đơn giá như vậy tiền lương làm thêm được tính như sau
Làm thêm ngày thường trong giờ hành chính đơn giá giờ nhân với 1,5 rồi nhân với số giờ làm thêm
Làm thêm vào ngày nghỉ hàng tuần đơn giá giờ nhân với 2 rồi nhân với số giờ làm thêm
Làm thêm ngày lễ tết đơn giá giờ nhân với 3 rồi nhân với số giờ làm thêm
Làm thêm ban đêm cộng thêm 30 phần trăm tiền lương giờ bình thường
Làm thêm vào ban đêm của ngày lễ hoặc ngày nghỉ cộng đồng thời cả hệ số ngày lễ và hệ số ban đêm có thể lên đến 390 phần trăm
Việc tính đúng mức lương làm thêm giờ không chỉ đảm bảo quyền lợi cho người lao động mà còn giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật tránh bị xử phạt hành chính.
Một số lưu ý trong thực tế áp dụng
Người sử dụng lao động phải thỏa thuận cụ thể với người lao động về thời gian làm thêm cùng mức lương với điều kiện làm việc nên được lập thành văn bản lưu giữ để tránh tranh chấp sau này.
Tiền lương làm thêm giờ phải được thanh toán cùng kỳ lương hàng tháng không được trì hoãn hay gộp chung vào thưởng hay phụ cấp.
Người lao động có quyền từ chối làm thêm nếu không thuộc trường hợp bắt buộc. Nếu bị ép buộc tăng ca trái quy định có thể khiếu nại đến công đoàn hoặc cơ quan thanh tra lao động.
Đối với người lao động đang nuôi con nhỏ dưới 12 tháng pháp luật không cho phép bố trí làm thêm nếu không có sự đồng ý rõ ràng tự nguyện.
Làm thêm giờ là nhu cầu phổ biến trong môi trường lao động hiện nay nhưng để việc tăng ca thực sự công bằng hợp pháp thì cả người sử dụng lao động và người lao động đều cần nắm vững quy định pháp luật liên quan tuân thủ đúng luật tăng ca không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe quyền lợi của người lao động còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Trong bối cảnh pháp luật ngày càng minh bạch và người lao động ngày càng hiểu biết cho nên việc tính đúng với trả đủ lương tăng ca chính là thước đo của sự văn minh trong quản lý nhân sự.