Trong đời sống hiện đại các mối quan hệ tài chính giữa cá nhân với tổ chức ngày càng phổ biến. Cho vay tiền hay góp vốn hay cho mượn tài sản hay các dạng giao dịch dân sự khác đều tiềm ẩn nguy cơ nợ khó đòi. Khi gặp phải tình huống người vay không trả đúng hạn nhiều người lựa chọn các biện pháp mạnh như đòi nợ bằng bạo lực cưỡng chế tài sản hay thuê người bên ngoài can thiệp. Những hành vi này không chỉ không giúp giải quyết dứt điểm khoản nợ còn đẩy người cho vay vào tình huống vi phạm pháp luật. Hiểu với áp dụng đúng luật trong đòi nợ là cách vừa bảo vệ quyền lợi chính đáng vừa tránh các rắc rối pháp lý không đáng có.
Khái niệm siết nợ và giới hạn pháp luật
Trong giao dịch dân sự siết nợ thường được hiểu là việc người cho vay dùng biện pháp ép buộc để thu hồi tài sản hoặc tiền mà người vay chưa thanh toán tuy nhiên theo pháp luật Việt Nam, cá nhân không có quyền tự ý thu giữ hoặc chiếm đoạt tài sản của người khác nếu chưa có quyết định thi hành án từ cơ quan nhà nước. Việc cố ý giữ tài sản của người vay mà không có cơ sở pháp lý có thể bị xử lý hình sự về hành vi cưỡng đoạt tài sản cướp tài sản hay xâm phạm chỗ ở bất hợp pháp.
Luật quy định rất rõ ràng rằng việc đòi nợ phải tuân thủ trình tự pháp luật. Nếu người vay chây ì hoặc cố tình lẩn tránh nghĩa vụ trả nợ, người cho vay có thể khởi kiện ra tòa án hoặc làm đơn tố giác hành vi phạm tội nếu có dấu hiệu lừa đảo hoặc lạm dụng tín nhiệm. Tuyệt đối không được dùng bạo lực đe dọa hay xâm phạm tài sản, thân thể của con nợ.
Những hành vi đòi nợ trái pháp luật cần tránh
Trong thực tế nhiều người cho vay vẫn sử dụng những phương thức đòi nợ phản cảm như đến nhà người vay gây rối, đe dọa, hăm dọa người thân, phát loa, giăng băng rôn hoặc đăng tải hình ảnh cá nhân người vay lên mạng xã hội. Đây đều là những hành vi bị cấm theo pháp luật Việt Nam. Các hành vi đó không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự và nhân phẩm người khác mà còn có thể khiến người đòi nợ đối diện với các chế tài xử phạt hành chính hoặc hình sự.
Một số người thậm chí thuê các công ty đòi nợ thuê hoặc nhờ các đối tượng xã hội đen can thiệp. Luật đã cấm tuyệt đối hoạt động đòi nợ thuê từ nhiều năm nay. Mọi tổ chức, cá nhân hoạt động với danh nghĩa dịch vụ đòi nợ đều bị coi là vi phạm và có thể bị xử lý nghiêm khắc.
Ngoài ra việc giữ giấy tờ cá nhân, tài sản cầm cố của người vay trái quy định cũng là hành vi không hợp pháp nếu không có thỏa thuận rõ ràng bằng văn bản. Khi bị kiện ngược người cho vay có thể mất quyền lợi chính đáng và phải chịu trách nhiệm dân sự hoặc hình sự tùy vào mức độ vi phạm.
Các bước đòi nợ đúng quy định pháp luật
Để đòi nợ đúng luật người cho vay cần tuân thủ các bước sau nhằm đảm bảo quyền lợi mà không rơi vào bẫy pháp lý.
Bước một là thương lượng và nhắc nhở
Khi người vay không trả nợ đúng hạn người cho vay nên chủ động nhắc nhở thông qua các hình thức như gọi điện gửi email hay nhắn tin hay đến trực tiếp nhưng giữ thái độ hợp tác. Nếu vẫn chưa có kết quả hai bên có thể lập biên bản làm việc về khoản nợ thỏa thuận lại thời hạn trả hay chia nhỏ nghĩa vụ thanh toán để người vay có thể thực hiện từng phần.
Bước hai là gửi văn bản yêu cầu trả nợ
Người cho vay nên gửi công văn yêu cầu trả nợ bằng văn bản, nêu rõ nội dung khoản vay, thời hạn vay, số tiền còn nợ và yêu cầu cụ thể về thời điểm thanh toán. Văn bản cần có chữ ký hoặc hình thức xác nhận rồi gửi qua bưu điện hoặc dịch vụ chuyển phát bảo đảm để làm bằng chứng trong trường hợp cần khởi kiện sau này.
Bước ba là khởi kiện tại tòa án
Nếu các biện pháp trên không hiệu quả người cho vay có thể khởi kiện tại tòa án nhân dân nơi người vay cư trú. Hồ sơ khởi kiện bao gồm đơn khởi kiện, hợp đồng vay tiền hoặc giấy vay nợ, các bằng chứng về giao dịch và thông tin cá nhân của các bên. Sau khi được thụ lý và xét xử, tòa sẽ đưa ra bản án hoặc quyết định buộc người vay phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán.
Bước bốn là yêu cầu thi hành án
Sau khi có bản án có hiệu lực người cho vay có thể làm đơn yêu cầu thi hành án gửi đến cơ quan thi hành án dân sự. Cơ quan này sẽ tiến hành xác minh tài sản của người vay và cưỡng chế nếu cần thiết. Các biện pháp có thể bao gồm kê biên tài sản phong tỏa tài khoản ngân hàng với phát mại nhà đất hay khấu trừ lương nếu người vay có thu nhập ổn định.
Bước năm là tố giác hành vi phạm tội nếu có dấu hiệu hình sự
Trong trường hợp người vay có dấu hiệu lừa đảo dùng thủ đoạn gian dối để vay tiền rồi bỏ trốn hoặc cố tình không trả nợ dù có khả năng thì người cho vay có thể làm đơn tố giác gửi cơ quan công an. Cơ quan chức năng sẽ điều tra nếu đủ căn cứ có thể khởi tố về các tội danh như lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên tố giác hình sự chỉ nên áp dụng khi đã có đầy đủ chứng cứ và dấu hiệu rõ ràng để tránh bị phản tố ngược về vu khống.
Việc siết nợ với đòi nợ là một quá trình cần sự kiên nhẫn với hiểu biết pháp luật dù khoản nợ có lớn đến đâu người cho vay cũng không được sử dụng các biện pháp trái pháp luật để thu hồi tài sản. Thực hiện đúng quy trình pháp lý không chỉ bảo vệ được quyền lợi còn giúp duy trì uy tín cá nhân hạn chế rủi ro không đáng có. Trong mọi tình huống người cho vay nên giữ bình tĩnh lựa chọn biện pháp phù hợp mà nếu cần có thể nhờ luật sư tư vấn để có chiến lược đòi nợ hiệu quả hợp pháp.