Vai trò của chính sách công

 Chính sách công là gì

Chính sách công là hướng dẫn nguyên tắc cho hành động được thực hiện bởi các cơ quan hành pháp của nhà nước liên quan đến một nhóm các vấn đề, theo cách phù hợp với pháp luật và thiết chế xã hội. Gần đây đã có một phong trào sử dụng bằng chứng nhiều hơn trong các quyết định chính sách hướng dẫn. Những người ủng hộ chính sách dựa trên bằng chứng cho rằng bằng chứng khoa học chất lượng cao, thay vì truyền thống, trực giác hoặc hệ tư tưởng chính trị, nên hướng dẫn các quyết định về chính sách.
Tổng quan
Nền tảng của chính sách công bao gồm các luật và quy định hiến pháp quốc gia. Các chất nền hơn nữa bao gồm cả các diễn giải và quy định tư pháp thường được pháp luật cho phép. Chính sách công được coi là mạnh mẽ khi giải quyết vấn đề hiệu quả và hiệu quả, phục vụ và hỗ trợ các thể chế và chính sách của chính phủ và khuyến khích sự tích cực của công dân.[1]
Trong cuốn sách ‘Giới thiệu nâng cao về chính sách công’, B. Guy Peters định nghĩa chính sách công là “tập hợp các hoạt động mà chính phủ tham gia với mục đích thay đổi nền kinh tế và xã hội”, nói một cách hiệu quả rằng chính sách công là luật được đưa vào nhằm mục đích mang lại lợi ích hoặc tác động đến cử tri theo một cách nào đó.[2]
Các học giả khác định nghĩa chính sách công là một hệ thống “các khóa học hành động, biện pháp điều chỉnh, luật pháp và các ưu tiên tài trợ liên quan đến một chủ đề nhất định được ban hành bởi một thực thể chính phủ hoặc đại diện của nó.” [3] Chính sách công thường được thể hiện trong “hiến pháp, hành vi lập pháp và quyết định tư pháp”.[4]
Chính sách công tập trung vào các quyết định tạo ra kết quả của một hệ thống chính trị, chẳng hạn như chính sách vận chuyển, quản lý dịch vụ y tế công cộng, quản lý trường học hệ thống và tổ chức lực lượng quốc phòng.[5]
Ở Hoa Kỳ, khái niệm này không chỉ đề cập đến kết quả của các chính sách, mà còn mở rộng hơn, đó là việc ra quyết định và phân tích các quyết định của chính phủ. Là một ngành học, chính sách công được nghiên cứu bởi các giáo sư và sinh viên tại các trường chính sách công của các trường đại học lớn trong cả nước. Hiệp hội chuyên nghiệp Hoa Kỳ gồm các nhà thực hành chính sách công, nhà nghiên cứu, học giả và sinh viên là Hiệp hội phân tích và quản lý chính sách công.
Phần lớn chính sách công có liên quan đến việc đánh giá việc ra quyết định trong chính phủ và các cơ quan công quyền.[5]
Hành động và quy trình của chính phủ
Hoạch định chính sách công có thể được mô tả như một hệ thống năng động, phức tạp và tương tác, qua đó các vấn đề chung được xác định và đối phó bằng cách tạo ra chính sách công mới hoặc bằng cách cải cách chính sách công hiện có.[6]
Chính sách công là những tuyên bố hoặc hành động hành chính của chính phủ phản ánh các quyết định, giá trị hoặc mục tiêu của các nhà hoạch định chính sách.[7]
Các vấn đề công cộng có thể bắt nguồn từ vô tận cách thức và đòi hỏi các phản ứng chính sách khác nhau (như quy định, trợ cấp, hạn ngạch nhập khẩu và luật) ở cấp địa phương, quốc gia hoặc quốc tế.[8]
Chính phủ nắm giữ độc quyền pháp lý để khởi xướng hoặc đe dọa bằng sức mạnh vật chất để đạt được mục đích của mình [9].
Hoạch định chính sách công là một quá trình liên tục có nhiều vòng phản hồi. Xác minh và đánh giá chương trình là rất cần thiết cho hoạt động của hệ thống này.[10]
Các vấn đề công cộng ảnh hưởng đến việc hoạch định chính sách công có thể có tính chất kinh tế, xã hội hoặc chính trị.[11]
Mỗi hệ thống bị ảnh hưởng bởi các vấn đề và vấn đề công cộng khác nhau, và có các bên liên quan khác nhau; do vậy, mỗi hệ thống sẽ yêu cầu chính sách công khác nhau.[10]
Trong hoạch định chính sách công, nhiều cá nhân, tập đoàn, tổ chức phi lợi nhuận và các nhóm lợi ích cạnh tranh và hợp tác để tác động đến các nhà hoạch định chính sách hành động theo một cách riêng.[12]
Nhóm tác nhân lớn trong quy trình chính sách công, như chính trị gia, công chức, vận động hành lang, chuyên gia tên miền, và đại diện của ngành hoặc ngành, sử dụng nhiều chiến thuật và công cụ để thúc đẩy mục tiêu của họ, bao gồm ủng hộ công khai vị trí của họ, cố gắng giáo dục những người ủng hộ và phản đối, và huy động các đồng minh để tập trung vào một vấn đề cụ thể.[8]
Nhiều tác nhân có thể quan trọng trong quy trình chính sách công, nhưng cuối cùng các quan chức chính phủ chọn chính sách công để đáp ứng với vấn đề công cộng hoặc vấn đề trước mắt. Khi làm như vậy, các quan chức chính phủ dự kiến sẽ đáp ứng đạo đức của khu vực công và tính đến nhu cầu của tất cả các bên liên quan của dự án

 Ví dụ về chính sách công

 Ví dụ: khuyến khích đầu tư, giảm thuế, vay vốn với lãi suất thấp… Trong kinh tế thị trường, chính sách công được sử dụng để phát huy những mặt tích cực của thị trường, đồng thời khắc phục những hạn chế do chính thị trường gây ra.

 Vai trò của chính sách công

 Ở nước ta, chính sách đã được Hiến pháp quy định. Như vậy, chính sách công là một trong những công cụ cơ bản được Nhà nước sử dụng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước.

 Các chính sách công là do Nhà nước ban hành. Các chính sách này là sự cụ thể hóa đường lối, chiến lược và các định hướng chính sách của Đảng.

 Chính sách công ở Việt Nam thường được thể chế hóa thành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm tạo căn cứ pháp lý cho việc thi hành, song nó bao gồm những phương án hành động không mang tính bắt buộc, mà có tính định hướng, kích thích phát triển.

 Đối với một chu trình chính sách thường bắt đầu từ việc hoạch định chính sách, tiếp theo là thực thi chính sách và sau một khoảng thời gian thực hiện cần tiến hành đánh giá chính sách để điều chỉnh, bổ sung chính sách…

 Như vậy, hoạch định chính sách được coi như là bước khởi đầu trong chu trình chính sách. Đây là bước đặc biệt quan trọng. Hoạch định chính sách đúng đắn, khoa học sẽ xây dựng được chính sách tốt, là tiền đề để chính sách đó đi vào cuộc sống và mang lại hiệu quả cao.

 Ngược lại, hoạch định sai cho ra đời chính sách không phù hợp với thực tế, thiếu tính khả thi sẽ mang lại hậu quả không mong muốn trong quá trình quản lý. Những tổn hại này không chỉ tạm thời, cục bộ, mà nó ảnh hưởng lâu dài, liên quan tới nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau.

 Những kết quả đạt được

 Quy trình hoạch định chính sách ở nước ta được thực hiện tuần tự các bước như sau: Nêu lý do hoạch định chính sách, xây dựng dự thảo các phương án chính sách, lựa chọn phương án dự thảo tốt nhất, hoàn thiện phương án lựa chọn, thẩm định phương án chính sách, quyết nghị ban hành chính sách, công bố chính sách.

 Thời gian qua, việc hoạch định chính sách công ở nước ta đã cho ra đời nhiều chính sách phù hợp với thực tế, thực thi đem lại hiệu quả mà biểu hiện cụ thể là đã góp phần vào phát triển kinh tế – xã hội của đất nước ta trong hơn 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới.

 Trong thời gian qua, hoạt động hoạch định chính sách công đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ cả về số lượng và chất lượng trên các lĩnh vực trọng yếu, cấp bách về kinh tế, chính trị (tổ chức bộ máy nhà nước, an sinh xã hội, quân sự, ngoại giao…).

 Một số chính sách công quan trọng đã được luận chứng khoa học hơn, bám sát thực tiễn đất nước, địa phương và ngành. Nhờ đó, bước đầu đã tạo lập và hoàn thiện được một hệ thống chính sách công khá phù hợp, đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của quản lý hành chính nhà nước, phục vụ chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

 Trong lĩnh vực kinh tế, một số chính sách mới được ban hành đã đáp ứng được về cơ bản yêu cầu phát triển và hoàn thiện thể chế của nền kinh tế thị trường, đặc biệt, có tính ứng phó khá tốt với tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu như: chính sách kích cầu, chính sách điều chỉnh tiền lương cơ bản, chính sách hạ thấp lãi suất cho vay của ngân hàng, lãi suất tối đa cho tiền gửi bằng đồng Việt Nam, chính sách mang ngoại tệ, tiền Việt Nam của cá nhân khi xuất nhập cảnh, chính sách điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân, chính sách miễn giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp…

 Theo đó, nhiều chính sách đã phát huy được tác dụng trong kiềm chế lạm phát, góp phần ổn định giá cả thị trường và mức độ tăng trưởng của nền kinh tế trong điều kiện khủng hoảng kinh tế. Điều đó được đánh giá như những phản ứng kịp thời của nhà nước trước những biến động lớn của kinh tế toàn cầu và khu vực.

 Những hạn chế

 Tuy nhiên, quy trình hoạch định chính sách công như nêu trên cũng còn bộc lộ một số tồn tại, đó là:

 Thứ nhất, các kiến nghị hoạch định chính sách chủ yếu xuất phát từ các cơ quan nhà nước được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước. Việc dự thảo chính sách thường là do các bộ, cơ quan ngang bộ, các cơ quan đặc biệt của Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện.

 Như vậy, chính sách công được ban hành dựa trên suy xét, phân tích tình hình thực tế và trên cơ sở những mong muốn quản lý của từng cơ quan nhà nước. Sự tham gia đề xuất ý tưởng hoạch định chính sách, hoặc đóng góp vào xây dựng các phương án, biện pháp chính sách của các đối tượng bị ảnh hưởng bởi chính sách là rất hạn chế.

 Rất ít các chính sách công được ban hành xuất phát từ ý tưởng của những đối tượng bị chính sách chi phối, ảnh hưởng và các biện pháp thực hiện chính sách do những nhà quản lý xây dựng nên. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản làm cho một số chính sách tính khả thi thấp, hoặc khi thực thi không đem hiệu quả như nhà quản lý mong muốn.

 Thứ hai, các ý tưởng hoạch định chính sách được đề xuất, và dự thảo chính sách chủ yếu do cơ quan nhà nước (chủ yếu là do các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố thực hiện) thì dễ nảy sinh tình trạng cục bộ, bản vị; đề xuất dựa trên mong muốn, mục đích quản lý của ngành, địa phương do mình quản lý mà không tính tới tổng thể chung.

 Thứ ba, trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao và căn cứ vào tình hình quản lý, các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố để đề xuất dự thảo chính sách trong lĩnh vực quản lý được giao và cũng chính là cơ quan dự thảo, do đó thiếu sự phối hợp giữa các bộ, ngành nên chính sách thiếu tính toàn diện.

 Ví dụ: Thực hiện Nghị quyết số 89/2015/QH13 của Quốc hội khóa 13, kỳ họp thứ 9 thông qua n gày 09/6/2015 về điều chỉnh chương xây dựng luật, pháp lệnh nhiệm kỳ quốc hội khóa 13, năm 2015 và chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 và Quyết định số 1273/QĐ-TTg ngày 7/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ về phân công cơ quan chủ trì soạn thảo dự án luật, pháp lệnh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Cục phát triển doanh nghiệp) được phân công chủ trì xây dựng dự án Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

 Ngày 25/12/2015 Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổ chức Phiên họp thứ nhất để công bố quyết định thành lập và ra mắt Ban soạn thảo và Tổ biên tập của Dự án Luật và tiến hành bàn bạc, góp ý để xây dựng đề cương, bộ khung cho Dự án Luật.

 Mặc dù trong danh sách Ban soạn thảo và Tổ biên tập có đầy thủ các thành viên của các Bộ, Ngành (đặc biệt là Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công Thương…), nhưng trong phiên họp quan trọng này đều không có mặt của các thành viên của các Bộ, Ngành được coi là quan trọng như đã nêu ở trên. Như vậy, rõ ràng, tính phối hợp trong các chương trình ban hành chính sách giữa các Bộ, Ban, Ngành là không cao.

 Có thể nói rằng hiện tượng việc của Bộ nào thì Bộ ấy lo vẫn còn là điều phổ biến. Do không có mặt trong cuộc họp nên chắc chắn sự thống nhất trong từng vấn đề chính sách là không có, do vậy rất dễ khi chính sách đó được thực thi thì sự chênh chính sách, chồng chéo chính sách hoặc mâu thuẫn, trái ngược về chính sách là rất dễ xảy ra.

 Thứ tư, quy trình hoạch định chính sách còn bị khép kín; việc lấy ý kiến tham gia của các đối tượng chịu sự điều chỉnh trực tiếp của chính sách còn ít, nếu có thì hình thức; việc tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành chưa thể hiện tính chủ động.

 Mặt khác, chưa có quy định cụ thể để huy động được trí tuệ của nhân dân, các chuyên gia, các nhà khoa học tham gia vào hoạch định chính sách là vô hình chung làm hạn chế cách nhìn nhận, giải quyết vấn đề. Chẳng hạn, trong hoạch định chính sách việc dự báo chính sách rất quan trọng.

 Thời gian qua, khi một số biến động về giá cả, tình trạng lạm phát trên thế giới và ở nước ta, cho thấy việc dự báo chính sách còn nhiều yếu kém. Dự báo chính sách phải dựa trên cơ sở khoa học, thực tiễn. Nếu trong hoạch định chính sách không có sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học thì việc dự báo chính sách gặp rất nhiều khó khăn.

 Trong quá trình hoạch định chính sách công chưa tạo được kênh thông tin tốt nhất để tiếp thu ý kiến đóng góp của những đối tượng chịu ảnh hưởng của chính sách. Trong khi đó, chính sách không thể là ý muốn chủ quan của cơ quan nhà nước, càng không phải là ý chí áp đặt của cá nhân có thẩm quyền mà xuất phát từ hiện thực khách quan, từ việc tìm kiếm, phát hiện, nhận thức một cách biện chứng các vấn đề nảy sinh trong đời sống kinh tế – xã hội và có các phương án giải quyết phù hợp với thực tế. Một chính sách đúng đắn phải từ thực tế khách quan.

 Thứ năm, năng lực của đội ngũ tham gia hoạch định chính sách còn hạn chế. Điều này dẫn đến tình trạng bỏ sót vấn đề chính sách hoặc nhìn nhận cách giải quyết vấn đề chưa đúng. Do tầm nhìn hạn hẹp của đội ngũ hoạch định chính sách nên khi chính sách đưa vào thực thi mới nảy sinh nhiều bất cập hoặc tình trạng chưa thực thi đã vấp phải phản đối của dư luận và phải sửa (ví dụ điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội).

 Thứ sáu, công tác hoạch định chính sách công hiện nay chưa theo kịp với tình hình hội nhập của đất nước. Đất nước ta đang trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế, các chính sách công bị nhiều chi phối, ảnh hưởng không chỉ ở phạm vi nhất định trong lãnh thổ của một quốc gia mà còn bị chi phối bởi các yếu tố mang tính toàn cầu.

 Chẳng hạn như chính sách đối với vấn đề phát triển nông nghiệp. Qua sự kiện giá gạo trên thị trường thế giới bị đẩy lên cao, vấn đề an ninh lương thực đặt ra… Chính sách phát triển nông nghiệp ở nước ta cần phải có sự tính toán, cân nhắc, điều chỉnh lại. Như vậy, chính sách công của một quốc gia cũng đang phải chịu nhiều sự chi phối ở mức độ và phạm vi rộng lớn hơn.

 Trong việc hoạch định chính sách công cần phải có sự tổng kết, phân tích, đánh giá tình hình, tác động ảnh hưởng tới quá trình thực hiện chính sách, các biện pháp thực hiện chính sách, và từ đó làm căn cứ để lựa chọn phương án chính sách phù hợp với thực tế.

 Thứ bảy, việc đánh giá tác động của chính sách trước khi ban hành hiện nay tại Việt Nam còn rất hạn chế. Việc phản biện chính sách trước khi ban hành là việc làm rất quan trọng để có thể lường trước được những mặt tiêu cực có thể do thực thi chính sách mang lại cho đối tượng chịu tác động trực tiếp của chính sách đó. Hiện nay các nước trên thế giới hoạt động phản biện chính sách là một khâu rất quan trọng nhưng tại Việt Nam thì hoạt động này lại bị coi nhẹ.

 Do tồn tại những thực trạng trên cho nên dẫn tới hệ quả là các chính sách thực thi hiệu quả chưa cao như: kết quả phát triển kinh tế – xã hội còn thấp; các chính sách khi đưa vào thực thi có khi không thực sự phù hợp với địa phương đó do thiếu sự phối hợp giữa các Bộ, Ngành; chính sách xóa đói giảm nghèo còn chồng chéo nên dẫn đến hiệu quả không cao; đào tạo nguồn nhân lực hay là các chính sách khác triển khai còn nhiều bất cập.v.v

 Đề xuất biện pháp

 Để nâng cao chất lượng, hiệu quả của các hoạt động hoạch định chính sách công ở nước ta trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo, cần đặt trọng tâm vào các vấn đề sau:

 Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức để trên cơ sở đó mở rộng sự tham dự một cách có hiệu quả của mọi cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và nhất là của cá nhân người lãnh đạo, quản lý vào quá trình hoạch định và thực thi chính sách công.

 Việt Nam nên bắt đầu một quy trình hoạch định chính sách mới, với sự tham gia cả tất cả các bên liên quan, bao gồm: Chính phủ, doanh nghiệp, người tiêu dùng, người nước ngoài, các nhà tài trợ, các nhà khoa học, chuyên gia.

 Đôi khi, các doanh nghiệp hoặc các nhà khoa học có thể vạch ra một chiến lược trình Chính phủ. Lấy các nhu cầu thực sự của dân, của Doanh nghiệp để làm cơ sở hoạch định chính sách. Chính sách không đơn thuần chỉ là một văn bản hành chính của Nhà nước.

 Nói cách khác, làm cho chính sách công từ chỗ chỉ là chức năng đặc quyền của các cơ quan nhà nước thành mối quan tâm chung và trách nhiệm của toàn xã hội.

 Thứ hai, đổi mới quy trình hoạch định chính sách công theo hướng dân chủ, huy động sự tham gia đắc lực của toàn xã hội, nhất là của đội ngũ chuyên gia vào xây dựng chính sách. Tích cực lấy ý kiến và tiếp thu ý kiến từ các đối tượng chịu tác động trực tiếp của chính sách.

 Cần lấy ý kiến của người dân để có những chính sách sát với thực tế, tránh việc “chính sách trên trời được ban hành cho dân dưới đất” vì không đủ điều kiện để thực hiện. Từng bước tạo lập một quy trình làm chính sách gọn, tiện lợi nhưng khoa học, có hiệu quả kinh tế – xã hội cao.

 Sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện cơ chế thẩm định và phê duyệt chính sách, nhất là với những chính sách lớn, quan trọng, có tác động trực tiếp và lâu dài tới lợi ích chung của toàn xã hội.

 Thứ ba, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, Ngành trong hoạch định chính sách, tránh mâu thuẫn nhau.

 Thứ tư, xây dựng đội ngũ làm công tác hoạch định chính sách có chất lượng cao, có tầm nhìn bao quát về các vấn đề (Yếu tố con người là cốt lõi để có chính sách tốt, hợp lòng dân và hiệu quả thực thi cao).

 Thứ năm, học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong công tác hoạch định chính sách, phù hợp với thực tiễn ở nước ta.

  

  

  

  

  

  

  

 Tag: tiểu thạc sĩ fulbright lục súc nội thơi trang chua lọc thận đam mỹ sủng thụ monaco trần mẫn ôn lê tỉ thí võ bánh flan delta m2 nhạc trinh sơn ghi mê linh tuyến đậu đen xanh cỡ mẫu vietcombank wish tuyệt đỉnh phu lũy thừa trà lông viết word xi măng thanh dộng tốc kê lễ nem châu vsco maclaurin sửu tiếng anh lệch chuẩn